Msze św.
Spowiedź
Kancelaria
Kontakt
Nerka „od serca”.
O żywych dawcach narządów
Transplantacja organu to często jedyny ratunek dla pacjenta. Współczesna medycyna pozwala na przeszczepianie zarówno całych narządów (np. nerek, płuc, serca, wątroby), jak i tkanek (np. skóry, krwi i szpiku kostnego).
Transplantologia nie jest jednak wolna od dylematów etycznych, gdyż wiąże się z pobieraniem narządów od osób żyjących lub zmarłych.
W dzisiejszym odcinku „Kącika bioetycznego. Dla wierzących i ateistów” o tej pierwszej grupie, czyli ludziach, którzy są zdrowi i podejmują decyzję, by zostać dawcami na rzecz osób, które tego potrzebują. Jak się to odbywa?
Transplantacje narządów polegają na przeniesieniu organu lub tkanki z jednego organizmu ludzkiego do drugiego lub – w ramach organizmu tej samej osoby – z jednego miejsca na inne.
Które organy można przeszczepiać?
Najczęściej pobieraną tkanką jest skóra. Z narządów najczęściej pobiera się nerki, zaś w dalszej kolejności: wątrobę, serce, trzustkę i płuca. Najrzadziej przeszczepia się jelita – powodem tego są trudności techniczne operacji oraz duża podatność na komplikacje związane z układem odpornościowym.
W kwietniu 2020 roku na Krajowej Liście Oczekujących na Przeszczepienie znajdowało się 1999 osób. Najwięcej, bo 1177 oczekiwało na nerkę, 458 – na serce, 153 – na wątrobę, a 151 – na płuca. Od stycznia do kwietnia 2020 roku liczba przeszczepień narządów od żywych dawców wyniosła: 7 w przypadku nerek i 9 w przypadku fragmentów wątroby./ źródło: Poltransplant
Co może przekazać żywy dawca?
Żywi dawcy najczęściej przekazują nerkę, szpik kostny lub część wątroby, rzadziej płat płuca. Zarówno dawca, jak i biorca muszą wyrazić zgodę na przeszczep. Dość często dawcą narządu jest osoba spokrewniona z biorcą. Organ może być pobrany wyłącznie wtedy, gdy zabieg nie zagraża bezpośrednio życiu dawcy.
"Każdy z nas ma swojego bliźniaka genetycznego (…). Kto wie, może kiedyś będzie potrzebował Twojej pomocy. Serdecznie namawiam: zarejestruj się i nie bądź obojętny" – mówi trenerka Polek Ewa Chodakowska w spocie promującym dawstwo szpiku kostnego.
Kiedy pobieranie narządów nie budzi wątpliwości?
By pobranie narządów od żyjącego dawcy mogło być uznane za moralnie usprawiedliwione, musi mu towarzyszyć dobrowolna i świadoma zgoda dawcy. Przed rozpoczęciem zabiegu pobrania narządu należy ponadto ocenić ryzyko utraty życia lub zdrowia osoby ofiarującej swój organ.
Presja czy dobrowolna zgoda?
Zgodę można uznać za ważną jedynie wówczas, gdy została udzielona dobrowolnie.
Może się jednak zdarzyć, że ktoś czuje się przymuszony do „ofiarowania” narządów.
Taki przymus może być efektem presji ze strony rodziny, presji ze strony społeczeństwa, bądź presji finansowej.
W niektórych częściach świata sprzedaż narządów pochodzących od żywych dawców stanowi źródło dochodów firm, parających się nielegalnie tym procederem. Jest to bezpośrednie naruszenie praw osób, które często sprzedają swoje organy „pośrednikom”, oni zaś odsprzedają je po znacznie wyższych cenach. Opisane zjawisko prowadzi do rozwoju „turystyki transplantacyjnej”, potępianej przez Światową Organizację Zdrowia i organizacje zajmujące się transplantologią.
Turystyka transplantacyjna, czyli zamożny pacjent z wysokorozwiniętego kraju jedzie na krótkie “wakacje” do innego kraju lub ściąga do siebie dawcę (z kraju słabo rozwiniętego lub przeludnionego) w celu przeszczepu organu, np. nerki. Najczęściej cały proceder jest organizowany przez opłaconego pośrednika.
Skąd wątpliwości moralne?
Mimo iż oddanie narządu do transplantacji jest ze strony dawcy wyrazem wielkiej hojności, istnieją pewne wątpliwości moralne związane z przeszczepianiem narządów od osób żywych.
Każde pobranie organów jest bowiem poważnym okaleczeniem ciała dawcy, którego nie można usprawiedliwić koniecznością terapeutyczną.
W pewnym sensie jest to sprzeczne z szacunkiem należnym własnemu ciału oraz z zobowiązaniem lekarzy do działania zawsze dla dobra pacjenta.
Zasady te mogą być jednak uchylone ze względu na wyższe dobro (uratowanie życia innej osoby), pod warunkiem, że jest to dobrowolny akt darczyńcy, oraz że zachodzi proporcjonalność pomiędzy przewidywaną korzyścią dla biorcy a ryzykiem dla dawcy. Wreszcie, musi istnieć pewność, że zgoda dawcy jest świadoma i dobrowolna.
Katechizm Kościoła Katolickiego o transplantologii: „Przeszczep narządów zgodny jest z prawem moralnym, jeśli fizyczne i psychiczne niebezpieczeństwa, jakie ponosi dawca są proporcjonalne do pożądanego dobra biorcy. Oddawanie narządów po śmierci jest czynem szlachetnym i godnym pochwały, należy do niego zachęcać, ponieważ jest przejawem wielkodusznej solidarności. Moralnie nie do przyjęcia jest pobranie narządów, jeśli dawca lub jego bliscy, mający do tego prawo, nie udzielają na to wyraźnej zgody. Jest rzeczą moralnie niedopuszczalną bezpośrednie powodowanie trwałego kalectwa lub śmierci jednej istoty ludzkiej, nawet gdyby to miało przedłużyć życie innych osób.” (Kanon 2296)
Zasady dawstwa narządów
Dawcą żywym może zostać osoba, która wyraziła na to dobrowolną i pisemną zgodę. Może to być osoba krewna w linii prostej, rodzeństwo, osoba przysposobiona lub małżonek bądź też inna osoba, jeśli uzasadniają to szczególne względy osobiste (art. 12 ustawy transplantacyjnej).
Zakaz komercjalizacji ciała ludzkiego!
- Art. 21 Konwencji o prawach człowieka i biomedycynie z 1997 r. (nie ratyfikowana przez Polskę) stanowi, że „ciało ludzkie i jego części nie mogą, same w sobie, stanowić źródła zysku”.
- Pkt 19 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/53/UE z dnia 7 lipca 2010 r. w sprawie norm jakości i bezpieczeństwa narządów ludzkich przeznaczonych do przeszczepienia (Dz.Urz. UE L 207, 06/08/2010, s. 14–29) podaje, iż „ważnym czynnikiem w dawstwie narządów jest altruizm. W celu zapewnienia jakości i bezpieczeństwa narządów programy przeszczepiania narządów powinny opierać się na zasadzie dobrowolnego i nieodpłatnego dawstwa”.
- Art. 43–46b ustawy transplantacyjnej określają sankcje karne za handel organami: „Kto, w celu uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej, nabywa lub zbywa cudzą komórkę, tkankę lub narząd, pośredniczy w ich nabyciu lub zbyciu bądź bierze udział w przeszczepianiu lub udostępnianiu pozyskanych wbrew przepisom ustawy komórek, tkanek lub narządów, pochodzących od żywego dawcy lub ze zwłok ludzkich, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat”.
ks. Paweł Paliga, na podstawie książki „Przewodnik: bioetyka dla młodych”
fot. jedenznas.pl
A już za tydzień:
O pozyskiwaniu narządów od zmarłych dawców.
Do zobaczenia za tydzień.
